Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno-pamiątkowej i krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami sędziwe drzewa i krzewy, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe, jaskinie itp.

Stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej to ważne pod względem naukowym i dydaktycznym miejsca występowania formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych, a także fragmenty eksploatowanych i nieczynnych wyrobisk powierzchniowych oraz podziemnych.

Użytki ekologiczne są to zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów, mające znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów genowych i typów siedliskowych, jak: naturalne zbiorniki wodne, śródleśne i śródpolne "oczka wodne", kępy drzew i krzewów, bagna , torfowiska, wydmy, starorzecza, wychodnie skalne itp.

Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe to jedna ze szczególnych form ochrony przyrody, polegająca na obejmowaniu ochroną indywidualną wyjątkowo cennych fragmentów krajobrazu naturalnego i kulturowego, w celu zachowania jego wartości estetycznych.

Obecnie trwają prace nad Europejską Siecią Ekologiczną NATURA 2000, przewiduje się, że obszar objęty tą formą ochrony będzie obejmował początkowo ok. 15% powierzchni kraju.

Autor: Roman Stelmach