Narodziny świadomości, tej refleksyjnej prawdziwie ludzkiej, można utożsamiać z powstaniem pisma. Najstarsze materiały z tekstem pisanym pochodzą sprzed 4000 lat p.n.e. Można zatem rzec, że świadomość człowieka, ta zdolna do refleksji, ma stosunkowo krótką historię. Mogą mieć rację ci co twierdzą, że prawdziwa świadomość ludzi nie ujrzała jeszcze światła dziennego. Mamy zawsze wrażenie, że jesteśmy na szczycie naszych wyzwań, a w rzeczywistości jesteśmy daleko. Nieświadomość reprezentuje przeważającą część naszej psychiki.

Wraz z rozwojem nasza świadomość utraciła bezpośredni kontakt z prymitywną częścią naszej psychiki. Jednak nieświadoma część psychiki zachowała pierwotne elementy umysłu ludzkiego.

Wyższą formą naszej świadomości jest ustanowienie idei jako odrębnej jednostki autonomicznej. Bóg nie jest ołtarzem ani ogniem, jest autonomiczną myślą, fenomenem niezależnym od życia fizycznego.

Formy naszych myśli, zrozumiałych powszechnie gestów oraz wiele zachowań, naśladują schematy ustanowione nim człowiek rozwinął własną świadomość.

Świadomość człowieka cywilizowanego bezustannie oddala się od fundamentalnych instynktów. Ale one przecież istnieją. Instynkty, po prostu, utraciły kontakt z naszą świadomością i nieustannie manifestują swoją obecność w formach pośrednich jak: nerwice, własne humory, popełniane błędy, niespodziewane wybuchy, dziwne choroby.