Plac Zamkowy W budynkach widocznych w głębi znajduje się Pałac Ślubów oraz Związek Polskich Artystów Fotografików

Plac Zamkowy powstał w latach 1818-1821. Położony jest prawie w całości na trójkątnym obszarze zamkowego Dziedzińca Przedniego i otaczających go zabudowań. Z położonej u wylotu ul. Senatorskiej Bramy Krakowskiej prowadził przez Bramę Świętojańską główny wjazd do Zamku królewskiego. Zaczątkiem placu był mały placyk przedbramny, na którym w 1644 roku wzniesiono kolumnę Zygmunta III. Plac Zamkowy powiększono do obecnej wielkości według projektu Jakuba Kubickiego, burząc w 1808 Bramę Krakowską, w 1818 jej przedbramie, a w latach 1818-21 pozostałą zabudowę. Północno-zachodnią pierzeję placu utworzyły ciągnące się od Podwala do ul. Świętojańskiej kamienice na północ od Bramy Krakowskiej i domy dawnej północno-zachodniej pierzei ul. Przedzamkowej.

Po zniszczeniu w 1944 roku pierzeję tę odbudowano w latach 1957-60. Budowa w latach 1947-1949 tunelu trasy WZ spowodowała zmianę kształtu południowo wschodniej części placu i przesunięcie o ok. 6 m w stronę Wisły ustawionej ponownie kolumny Zygmunta III.

W czasie badań archeologicznych 1974-1979 odkryto relikty kilku budowli, między innymi: tzw. Szopy sądu grodzkiego, dworów dostojników i urzędników mazowieckich, a potem koronnych i królewskich, apteki, kamienicy Płochockich, dolne partie mostu przedbramia Bramy Krakowskiej i piwnice przylegających do niej kamienic. Relikty budynków zasypano, kładąc nową nawierzchnię, partie mostu odsłonięto dokonując rekonstrukcji uzupełniającej w latach 1982-1983.

Aktualnie na Placu Zamkowym znajdują się następujące instytucje: Zespół do spraw Starego i Nowego Miasta oraz Mariensztatu, Towarzystwo Przyjaciół Warszawy, Zarząd Główny Towarzystwa Urbanistów Polskich oraz Pałac Ślubów i Związek Polskich Artystów Fotografików.

Ruchome schody

Po ośmiu latach przerwy w 2005 roku ruszyły ruchome schody przy Trasie W-Z w Warszawie. Ich remont trwał rok i kosztował 8 mln zł. Wcześniej schody działały od 1949 do 1997 roku.

Uruchomienia schodów, których górna stacja znajduje się w kamienicy tuż przy placu Zamkowym, dokonał w czwartek prezydent stolicy, Lech Kaczyński. Przywracamy Warszawie jedną z jej atrakcji. Niech te schody służą wszystkim jak najlepiej - powiedział Kaczyński. Można nimi zjechać z placu Zamkowego do położonej 12 metrów niżej Trasy W-Z.

Po generalnym remoncie do dyspozycji mieszkańców stolicy oddano dwa ciągi schodów. Pierwotnie było ich trzy, lecz zamiast jednego z nich zaprojektowano schody przeciwpożarowe oraz inklinator (windę jeżdżącą nie w pionie, lecz wzdłuż ruchomych schodów) dla osób niepełnosprawnych. To trzeci tego typu inklinator w Europie. Pozostałe znajdują się w Paryżu i Hamburgu - powiedział jeden z projektantów, Michał Romanowski z pracowni konserwacji zabytków Zamek.

Każdy z ciągów schodów waży 15 ton (dziesięciokrotnie mniej, niż ważyły poprzednie) i ma 28 metrów długości. Schody oraz inklinator poruszają się z prędkością ok. pół metra na sekundę.

Staraliśmy się zachować oryginalny wystrój wnętrza tunelu - przy schodach zamontowano miedziane kinkiety, a na dolnej stacji są rzeźby żołnierzy i robotników - powiedział Romanowski.

Pierwsze otwarcie schodów przy Trasie W-Z nastąpiło 22 lipca 1949 r., jednocześnie z otwarciem samej Trasy. Dostarczyła i zamontowała je moskiewska firma Metrostroj. W czerwcu 1997 r. zostały zamknięte z powodu złego stanu technicznego i braku części zamiennych, których Metrostroj nigdy nie dostarczył.

Pamiętam tamte stare schody, jako dziecko jeździłem nimi z rodzicami za każdym razem, kiedy szliśmy na Starówkę. Robiły strasznie dużo hałasu, czasami się psuły, ale mimo to były dla mnie wielką atrakcją - wspominał jeden z obecnych na otwarciu warszawiaków, 54-letni pan Staszek.

Ruchome schody przy Trasie szybko zyskały popularność, nie tylko wśród warszawiaków. Ich zdjęcia trafiły do wielu gazet, można je było zobaczyć także w jednej ze scen pierwszego polskiego filmu kolorowego - komedii "Przygoda na Mariensztacie" z 1953 r.

Czwartkowej uroczystości towarzyszyło otwarcie wystawy fotograficznej. Oprócz zdjęć przedstawiających dawne schody ruchome w tym miejscu, można też obejrzeć stary regulamin korzystania z nich. Jazda wielokrotna z peronu dolnego na górny i odwrotnie jest niedozwolona - głosił jeden z punktów.

W osobnym pomieszczeniu kamienicy przy pl. Zamkowym, w którym w przyszłości ma mieścić się punkt informacji turystycznej, można obejrzeć odrestaurowaną szafę sterowniczą starych schodów.

Autor: Krzysztof Drupka